فکرنو

المانیتور در مطلبی با اشاره به سفر باراک اوباما – رئیس جمهور آمریکا - به عربستان در سایه گسترش تنش‌ها میان این کشور با ایران نوشت: از زمان امضای توافقنامه هسته‌ای با ایران در سال گذشته، آمریکا همواره کوشیده است تا به شرکای خود در شورای همکاری خلیج فارس اطمینان دهد که این مسئله منجر به نزدیکی ایران و آمریکا و ایجاد روابط حسنه میان این دو کشور نخواهد شد. اوباما حتی به صراحت اعلام کرد که آمریکا نمی‌خواهد متحدان قدیمی خود را به نفع ایران کنار بگذارد.

 

با چنین نگرشی اوباما روز گذشته برای شرکت در نشست شورای همکاری خلیج فارس وارد ریاض یایتخت عربستان سعودی شد و انتظار می‌رود که با توجه به اولویت بالای مقابله با تروریسم در جهان، آمریکا و کشورهای عضو شورای همکاری خلیج فارس بار دیگر ایران را با ادعای حمایت از تروریسم مورد انتقاد قرار دهند. اما واقعیت این است که ایران در حال حاضر به شدت درگیر جنگ با گروه‌هایی مانند داعش و القاعده است که شورای امنیت سازمان ملل آنها را "تهدید بی‌سابقه‌ای برای صلح جهانی" دانسته است. 

 

آمریکا و ناتو به خوبی منشا فکر و مالی این گروه‌ها را می‌شناسند. اوباما خود به تازگی در مصاحبه‌ای اعلام کرد: "سعودی‌ها در دهه 90 میلادی حمایت‌های مالی گسترده‌ای را از مدارس وهابیت به عمل آوردند که قرائتی افراطی از اسلام که موردپسند و حمایت خاندان سلطنتی عربستان است را ترویج می‌دهند."

 

«هیلاری کلینتون» – نامزد پیشرو دموکراتها در انتخابات ریاست جمهوری آمریکا – نیز سپتامبر گذشته در یک سخنرانی در موسسه بروکینگز اعلام کرد: "بخش اعظمی از افراط‌گرایی که امروز در جهان مشاهده می‌شود، نتیجه مستقیم سیاست‌ها و حمایتهای مالی دولت عربستان است و ما احمقیم اگر تاکنون متوجه آن نشده باشیم". ضمن اینکه «جو بایدن» – معاون رئیس جمهور آمریکا – نیز تاکنون بارها متحدین منطقه‌ای آمریکا را به حمایت از افراط‌گرایی در سوریه متهم کرده است. 

 

بی اعتمادی موجود میان ایران و آمریکا از یک طرف و اتحاد آمریکا با کشورهای شورای همکاری خلیج فارس از سوی دیگر در طول چند دهه گذشته همواره عیمق و دوطرفه بوده است. اما اکنون به دلیل بروز همزمان چند بحران بی‌سابقه در منطقه خاورمیانه، دیگر تضمین صلح و ثبات در این منطقه بدون همکاری بازیگران کلیدی منطقه - بویژه شورای همکاری خلیج فارس، آمریکا و ایران – امکان‌پذیر نخواهد بود.

 

ایده‌ای که به تازگی در ذهن کشورهای عضو شورای همکاری خلیج فارس جوانه زده، برقراری یک اتحاد احتمالی میان این شورا و ناتو است. اما اتحاد ناتو-شورای همکاری خلیج فارس با هدف منزوی ساختن ایران، استراتژی کهنه‌ای است که شکست آن تاکنون بارها به اثبات رسیده است.

 

المانیتور در ادامه نوشت: شورای همکاری خلیج فارس نهادی است که با هدف مقابله با نفوذ ایران شکل گرفت. ضمن اینکه غرب نیز برای چندین دهه متوالی هرچه در توان داشت برای به حاشیه راندن ایران به کار گرفت. در حقیقت، شورای همکاری خلیج فارس و غرب هر دو از تجاوز صدام حسین به ایران در سال 1980 و استفاده او از تسلیحات شیمیایی علیه نیروهای نظامی و غیرنظامی ایران حمایت کردند.

 

افزون بر این، قدرتهای غربی در قالب یک جنگ پنهانی برای سالها شدیدترین تحریم‌ها را علیه ایران به مورد اجرا گذاشتند. اما با این همه، خروجی تمامی اینها ایرانی است که اکنون خود را به عنوان باثبات‌ترین و قدرتمندترین کشور منطقه مطرح کرده است؛ درحالیکه کشورهای عضو شورای همکاری خلیج فارس تقریبا از هر جنبه قابل‌تصوری با بحران مواجه‌اند. 

 

اوباما به تازگی تلویحا با این گزینه که ایران و عربستان برای حل نزاع منطقه‌ای خود راهی را برای تقسیم منطقه بین خود پیدا کنند، موافقت کرده است. وی چندی پیش در گفتگو با آتلانتیک اظهار داشت: "رقابت بین ایرانی‌ها و سعودی‌ها که باعث بروز جنگ‌های نیابتی و ناآرامی در سوریه، عراق و یمن شده است، نیازمند این است که ما به دوستان خود در منطقه و همچنین به ایرانی‌ها بگوییم که باید راهکار موثری را برای تقسیم منطقه بین خود و برقراری نوعی صلح سرد در منطقه پیدا کنند."

 

ریاض تاکنون رسیدن به چنین توافقی با ایران را نپذیرفته است. حتی آمریکا سعی کرده است با تقویت قدرت نظامی و سیاسی عربستان، این کشور را با اعطای این امتیازات، تشویق به آشتی با ایران کند. اما همانگونه که ترکی الفیصل – رئیس سابق دستگاه اطلاعاتی عربستان – چندی پیش فاش کرد، عربستان به دنبال ایفای نقش رهبری در جهان عرب و جهان اسلام است و به همین دلیل زیر بار چنین توافقی نمی‌رود. 

 

بدیهی است که عربستان سعودی به دنبال همزیستی با ایران نیست و در حالیکه ایران را به سلطه‌طلبی در منطقه متهم می‌کند، خودش آشکارا به دنبال سلطه بر کل جهان اسلام است؛ رویایی که دستیابی به آن غیرممکن است.

 

بنابراین، سناریوی واقعگرایانه‌ای که اوباما می‌تواند آن را در مذاکرات خود با عربستان و سایر کشورهای عضو شورای همکاری خلیج فارس مطرح کند این است که از آنها بخواهد با فراموش کردن مفاهیمی چون "هژمونی منطقه‌ای" و "توازن قدرت"، به دنبال برقراری یک نظام همکاری پایدار در منطقه با حضور ایران باشند.

 

الگوی چنین نظام همکاری کارآمدی می‌تواند «سازمان امنیت و همکاری اروپا» باشد که از پایان جنگ جهانی دوم اروپای منسجم آن را تجربه کرده است. سازوکار شروع فرایند تحقق این نظام نیز در حال حاضر موجود است. قطعنامه 598 شورای امنیت سازمان ملل که در 20 ژوئیه 1987 مورد پذیرش قرار گرفت و باعث پایان بخشیدن به جنگ هشت ساله ایران و عراق شد، از دبیرکل سازمان ملل می‌خواهد تا "با مشورت ایران و عراق و سایر کشورهای منطقه، اقدامات موثری را برای تقویت امنیت و ثبات در منطقه به عمل آورد". اکنون شورای امنیت سازمان ملل با تصویب یک قطعنامه جدید می‌تواند این دستورالعمل فراموش شده را احیا کند.

 

علاوه بر این، طرحی که باعث حل مناقشه هسته‌ای ایران شد را نیز می‌توان به عنوان الگو مورد استفاده قرار داد. وزرای امور خارجه پنج عضو دائم شورای امنیت سازمان ملل به علاوه آلمان (1 + 5) این بار می‌توانند با وزیر امور خارجه ایران، شش کشور عضو شورای همکاری خلیج فارس و عراق درخصوص یک ساختار امنیتی جدید در منطقه خلیج فارس مذاکره کنند. آنها می‌توانند سناریویی را پیاده کنند که در آن دو قدرت برتر منطقه یعنی ایران و عربستان برای رفع چالش‌های منطقه بجای رویارویی، درگیر همکاری با یکدیگر شوند. 

 

برای تحقق این هدف، انعطاف پذیری بیشتر آمریکا در مناسبات خود با شورای همکاری خلیج فارس و همچنین ایران بسیار ضروری است. این مسئله نه تنها باعث پایان یافتن جنگ سرد ایران و عربستان خواهد شد بلکه جنگ‌های داغ دیگری که در بخشهای دیگر منطقه در جریان است را نیز به پایان خواهد رساند. 

 

ایجاد یک نظام همکاری منطقه‌ای در خلیج فارس که هدف آن تقویت امنیت منطقه، تضمین دسترسی به منابع انرژی و آزادی تردد کشتی‌ها باشد قطعا به آرمان صلح جهانی نیز کمک خواهد کرد. اکنون بیش از هر زمان دیگری به همکاری بجای رویارویی نیاز است.